Σμαρ, παλαιό μυστήριο

Το Σμαρ, ένα έργο το οποίο ο Φλωμπέρ έγραψε σε πολύ νεανική ηλικία, όταν βρισκόταν ακόμα στο Κολλέγιο, είχε θεωρηθεί επί μακρόν ένα απλό προσχέδιο του Πειρασμού του Αγίου Αντωνίου. Αυτό το «παλαιό μυστήριο», όμως, όπως ο ίδιος ο συγγραφέας το χαρακτηρίζει, το επηρεασμένο από τον ρομαντισμό, δεν είναι ένα απλό πρόπλασμα του «Πειρασμού». Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο, που εισάγει πολλά από τα σημαντικά θέματα που ο Φλωμπέρ θα επεξεργαστεί στη συνέχεια, από την ανία ως την κριτική των συμβάσεων και της κοινωνικής ζωής, και τα πραγματεύεται με τρόπο ιδιαίτερο, συναφή προς τα αριστουργήματα της ωριμότητάς του και μαζί πολύ διαφορετικό. Είδος μεικτό, που συναιρεί το θεατρικό με το αφήγημα, εξιστορεί την περιπέτεια ενός ερημίτη που νομίζει ότι έχει βρει τον Θεό, ως τη στιγμή που συναντά τον Διάβολο. Και ταξιδεύει μαζί του στους αιθέρες, στον κόσμο και στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.
.